Μερικές πληροφορίες με αφορμή το ποίημα «Το Ταξίδι» που «έπεσε» στις φετινές Πανελλήνιες Εξετάσεις.

Ο Κωστής Παλαμάς, αναγνωρισμένος ως ο εθνικός μας ποιητής μετά τον Σολωμό, υπήρξε επίσης δημοσιογράφος, κριτικός λογοτεχνίας, πεζογράφος και θεατρικός συγγραφέας. Θεωρείται ο μεγαλύτερος ποιητής της Β’ Αθηναϊκής Σχολής, και η πνευματική του επιρροή ήταν τεράστια για πάνω από μισό αιώνα. Η Ελλάδα, το ιδανικό της, η ιστορική της πορεία και η οικουμενικότητα του ελληνικού πολιτισμού κυριαρχούν στο ποιητικό του έργο.

Ποια ήταν η Νέα Αθηναϊκή Σχολή

Η Νέα Αθηναϊκή Σχολή αναφέρεται στους ποιητές που εμφανίστηκαν στη νεοελληνική λογοτεχνία μετά το 1880, με σημαντικότερη μορφή τον Κωστή Παλαμά. Αυτοί οι ποιητές αντέδρασαν στον υπερβολικό ρομαντισμό της Α΄ Αθηναϊκής Σχολής και προσπάθησαν να καθιερώσουν τη δημοτική γλώσσα στην ποίηση. Από το 1830 έως το 1880, η ποίηση κυριαρχούνταν από τον ρομαντισμό, αλλά μετά το 1870 άρχισε να παρακμάζει. Οι ποιητές της εποχής αυτής συχνά έγραφαν με αμέλεια και υπερβολικό συναισθηματισμό, χρησιμοποιώντας καθαρεύουσα.

Η Νέα Αθηναϊκή Σχολή ακολούθησε τις ευρωπαϊκές λογοτεχνικές τάσεις και έδειξε ενδιαφέρον για τη δημοτική γλώσσα. Αντιδράσεις στην παρακμή του ρομαντισμού εμφανίστηκαν ήδη από τη δεκαετία του 1870, με ποιητές όπως ο Παναγιώτης Πανάς και ο Δημήτριος Καμπούρογλου να σατιρίζουν τα κακής ποιότητας ποιήματα.

Η ομιλία του Ροΐδη το 1877 και η έκδοση της σατιρικής εφημερίδας «Ραμπαγάς» το 1878 έπαιξαν επίσης ρόλο στην αλλαγή. Ποιητές όπως ο Γεώργιος Βιζυηνός και ο Αριστομένης Προβελέγγιος βρέθηκαν στο μεταίχμιο μεταξύ παλαιάς και νέας ποίησης, καθώς δεν ακολούθησαν αμέσως τις νέες τάσεις, αλλά δεν συνέχισαν τις υπερβολές των ρομαντικών.

Μια ζωή αφιερωμένη στην Ποίηση

Η ζωή του Κωστή Παλαμά υπήρξε ήρεμη και αφιερωμένη στην πνευματική δημιουργία. Αν και δεν βίωσε πολλές περιπέτειες, οι ψυχικές του περιπλανήσεις ήταν ίσως περισσότερες από τα γεγονότα της ζωής του. Γεννήθηκε στην Πάτρα στις 13 Ιανουαρίου του 1859. Σε ηλικία επτά ετών, έχασε και τους δύο γονείς του, γεγονός που επηρέασε βαθιά τον ψυχικό του κόσμο.

Τα πρώτα βήματα στο Μεσολόγγι

Μετά τον θάνατο των γονιών του, μετακόμισε στο Μεσολόγγι όπου ζούσε με τον θείο του, Δημήτριο Παλαμά. Εκεί έμαθε τα εγκύκλια γράμματα και έζησε μέχρι το 1875, όταν μετακόμισε στην Αθήνα για να φοιτήσει στη Νομική Σχολή. Κατά τη διάρκεια των καλοκαιριών, επέστρεφε πάντα στο αγαπημένο του Μεσολόγγι, το οποίο ύμνησε στα ποιήματά του με νοσταλγία.

Η αφοσίωση στην Ποίηση και τη Δημοσιογραφία

Γρήγορα κατάλαβε πως η ποίηση ήταν αυτό που τον έλκυε, και εγκαταλείποντας τις σπουδές του, αφιερώθηκε ολοκληρωτικά στην ποιητική τέχνη. Ήδη από τα εννιά του χρόνια έγραφε στίχους και διάβαζε λογοτεχνία. Ως νέος, ασχολήθηκε έντονα με την πνευματική κίνηση και τους αγώνες για το γλωσσικό ζήτημα, υποστηρίζοντας τους δημοτικιστές.

Στη Δημοσιογραφία και τη Λογοτεχνία

Ως φοιτητής του Πανεπιστημίου, ο Παλαμάς συμμετείχε ενεργά στην πνευματική ζωή του τόπου. Ήδη από το 1879, άρχισε να εργάζεται ως τακτικός συντάκτης της σατιρικής εφημερίδας “Ραμπαγάς” και το 1880 έγινε συνεργάτης του Βλάση Γαβριηλίδη, πρώτα στο “Μη Χάνεσαι” και στη συνέχεια στην “Ακρόπολη”.

Η καθιέρωση στην Αθήνα

Το 1882, αποφασίζει να εγκαταλείψει οριστικά τις πανεπιστημιακές σπουδές και εγκαθίσταται μόνιμα στην Αθήνα. Από εκείνο το σημείο, αρχίζει μια πνευματική δραστηριότητα που ξεπερνάει τα σύνορα της εποχής του. Γράφει ασταμάτητα, διαβάζει παγκόσμια λογοτεχνία, μεταφράζει, και συνεργάζεται με όλα τα έντυπα της εποχής, χρησιμοποιώντας πολλά ψευδώνυμα. Δημοσιεύει χρονογραφήματα, επιφυλλίδες, κριτικές, λυρικά και σατιρικά ποιήματα, πολιτικά σχόλια και διηγήματα.

Η πρώτη Ποιητική Συλλογή

Το 1886, ο Κωστής Παλαμάς εκδίδει την πρώτη του ποιητική συλλογή, με τίτλο “Τα Τραγούδια της Πατρίδος μου”. Αυτή η συλλογή, όπως και οι επόμενες δύο, “Ύμνος στην Αθηνά” (1889) και “Τα Μάτια της Ψυχής μου” (1892), παρουσιάζουν τις πρώτες του λογοτεχνικές προσπάθειες, γεμάτες ευγένεια και ευαισθησία. Παράλληλα με άλλους ποιητές της Νέας Σχολής, όπως ο Δροσίνης και ο Πολέμης, ο Παλαμάς προτιμά τη χρήση της δημοτικής γλώσσας, σε αντίθεση με τους ρομαντικούς καθαρευουσιάνους ποιητές.

Ο γάμος και η οικογένεια

Στις 27 Δεκεμβρίου 1887, ο Παλαμάς παντρεύεται τη Μαρία Βάλβη, μέλος πολιτικής οικογένειας από το Μεσολόγγι. Μαζί απέκτησαν τρία παιδιά: τον Λέανδρο, τη Ναυσικά και τον Άλκη, ο οποίος πέθανε σε ηλικία πέντε ετών. Στη μνήμη του Άλκη, ο Παλαμάς αφιέρωσε το ελεγειακό ποίημα “Ο Τάφος”.

Ο Ελληνολάτρης ποιητής

Ο Παλαμάς δεν ήταν μόνο λυρικός, ρομαντικός ή ρεαλιστής ποιητής. Ήταν όλα αυτά μαζί, αλλά κυρίως ήταν παθιασμένα Έλληνας. Πονούσε και αισθανόταν την Ελλάδα βαθιά μέσα του. Ίσως να τραγούδησε ένα υπερβολικό ελληνικό ιδεώδες, αλλά γνώριζε να κρίνει και να ανατέμνει κοινωνικοπολιτικές καταστάσεις, προτείνοντας λύσεις.

Άλαλα ταλέντα

Ο Παλαμάς είχε επίσης μια ισχυρή κριτική ματιά, ανακαλύπτοντας και αναγνωρίζοντας νέα ταλέντα. Αυτός ήταν που μας έδωσε την ολοκληρωμένη εικόνα του Σολωμού και του Κάλβου, και χαιρέτησε τον ερχομό του Γιάννη Ρίτσου στον χώρο της ποίησης. Γνώρισε στους Νεοέλληνες τις μεγαλύτερες μορφές της Ευρωπαϊκής λογοτεχνίας της εποχής του.

Το Τέλος μιας μεγάλης πορείας

Ο Παλαμάς πέθανε στις 27 Φεβρουαρίου 1943, σε ηλικία 84 χρόνων, λίγες μέρες μετά τον θάνατο της γυναίκας του. Το θλιβερό άγγελμα διαδόθηκε γρήγορα σε όλη τη Γερμανοκρατούμενη Αθήνα. Η κηδεία του, στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών, εξελίχθηκε σε αντικατοχικό συλλαλητήριο, με μια λαοθάλασσα να ψάλλει τον Εθνικό Ύμνο με ρίγη εθνικής συγκίνησης. Ο Παλαμάς δεν ανήκε πλέον μόνο στην οικογένειά του, αλλά σε ολόκληρο το έθνος.

Η βροντώδης και θαρραλέα φωνή του Άγγελου Σικελιανού στον ύστατο αποχαιρετισμό, ήταν ταυτόχρονα και μια δυναμική αντιστασιακή πράξη μπροστά στα μάτια των εμβρόντητων κατακτητών:

«Ηχήστε οι σάλπιγγες
Καμπάνες βροντερές
Δονήστε σύγκορμη τη χώρα
Πέρα ως πέρα
Σ’ αυτό το φέρετρο ακουμπάει η Ελλάδα!»

Πανελλήνιες 2024: Το ταξίδι

Μου σφίγγει ο καημός, σα θηλιά το λαιμό
και μες στην καρδιά με δαγκώνει σα φίδι.
Παράξενο θέλω ν’ αρχίσω ταξίδι,
χωρίς, μα χωρίς τελειωμό.

Το δρόμο μ’ αργά να τραβώ, να τραβώ,
αλλά πουθενά και ποτέ να μη στέκω,
ψυχή να μη βρίσκω, ή πάντα να μπλέκω
με κόσμο τυφλό και βουβό.
Να νιώθω τριγύρω πλατιά ερημιά,

κλεισμένα τα σπίτια, τα τζάκια σβησμένα,
ψηλά να μη φέγγει αστέρι κανένα,
και κάτου γυναίκα καμιά.
Ε! ίσως σε τέτοιο ταξίδι αν βρεθώ,
ατέλειωτο, έρμο, σ’ αγνώριστη χώρα,

δε θα ’χω περίσσια λαχτάρα σαν τώρα,
Αγάπη, από σε να χαθώ!

Απρίλιος 1883 *

Διαβάστε επίσης:

‘Καμία κόλλα δεν μπορεί να καθορίσει οτιδήποτε’: H αγαπημένη της Gen Z, Μαρίνα Σπανού, εύχεται στους μαθητές των Πανελληνίων

Πρεμιέρα των Πανελληνίων για τα ΓΕΛ με το μάθημα Γενικής Παιδείας, Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας

Επιλογή μαθητών στα Μουσικά Σχολεία για το Σχολικό Έτος 2024-2025: Πότε θα γίνει;