Η προεφηβεία είναι μία κρίσιμη φάση της ανθρώπινης ανάπτυξης που προηγείται της εφηβείας και χαρακτηρίζεται από σημαντικές βιολογικές και ψυχολογικές αλλαγές. Ξεκινά περίπου στην ηλικία των 8-12 ετών για τα κορίτσια και 9-14 ετών για τα αγόρια, αν και οι ακριβείς ηλικίες μπορεί να διαφέρουν. Όσον αφορά τις ακουστικές ικανότητες, αυτές παραμένουν σταθερές και παρόμοιες με εκείνες των ενηλίκων. Επιπλέον, οι φλεγμονές του μέσου ωτός τείνουν να μειώνονται κατά την περίοδο αυτή λόγω της ωρίμανσης της ευσταχιανής σάλπιγγας και του ανοσοποιητικού συστήματος.

Ωστόσο, μπορεί να εμφανιστεί απώλεια ακοής ή να επιδεινωθεί υπάρχουσα βαρηκοΐα, λέει ο Ιωάννης Αθανασόπουλος-Χειρουργός ΩΡΛ, Χειρουργός Παιδοωτορινολαρυγγολόγος, Διευθυντής Τμήματος Ωτολογίας, Ακοολογίας, Νευροωτολογίας Παίδων του Παιδιατρικού Κέντρου Αθηνών, Διευθυντής Μονάδας Κοχλιακών Εμφυτεύσεων, Ιατρικό Κέντρο Αθηνών.

Τα δεδομένα του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ δείχνουν ότι ακόμα και μία ήπιου βαθμού απώλεια ακοής μπορεί να κάνει ένα παιδί να χάσει το 50% της διδασκαλίας μέσα στην τάξη. Επίσης, η απώλεια ακοής συνδέεται με διπλάσιες επισκέψεις στα επείγοντα & δεκαπλάσια αύξηση του κινδύνου να μείνει το παιδί τουλάχιστον μία τάξη πίσω στο σχολείο. Ένα παιδί μπορεί να έχει φυσιολογική ακοή ως βρέφος και να χάσει την ακοή του αργότερα. Όταν τα παιδιά γεννιούνται με απώλεια ακοής, θεωρείται «συγγενής», ενώ η ανάπτυξη απώλειας ακοής μετά τη γέννηση ονομάζεται «επίκτητη».

Η βαρηκοΐα ανάλογα με το σημείο της βλάβης/δυσλειτουργίας χωρίζεται σε βαρηκοΐα:

Αγωγιμότητας, όταν υπάρχει πρόβλημα μετάδοσης του ήχου μέσω του έξω ακουστικού πόρου ή του μέσου ωτός. Κοινές αιτίες περιλαμβάνουν: απόφραξη του ακουστικού πόρου, ατρησία-στένωση του έξω ακουστικού πόρου, λοίμωξη του μέσου ωτός, χολοστεάτωμα, ατελεκτασία του μέσου ωτός, διάτρηση του τυμπανικού υμένα, ωτοσκλήρυνση
Νευροαισθητήρια, η οποία οφείλεται σε βλάβη του έσω ωτός (κοχλία) ή του ακουστικού νεύρου. Κοινές αιτίες περιλαμβάνουν: έκθεση σε έντονους θορύβους, γενετικούς παράγοντες (σύνδρομα, νευροεκφυλιστικές διαταραχές), ωτοτοξικά φάρμακα (πχ αμινογλυκοσίδες, χημειοθεραπευτικά), λοιμώξεις (πχ CMV, HSV, VZV, μηνιγγίτιδα), αυτοάνοσες παθήσεις, τραυματισμοί κεφαλής και βάσης κρανίου
Μεικτού τύπου με στοιχεία τόσο της βαρηκοΐας αγωγιμότητας όσο και της νευροαισθητήριας
Κεντρική από βλάβη ή δυσλειτουργία στον εγκέφαλο
Λειτουργική ή ψυχογενής, η οποία σχετίζεται με ψυχολογικούς ή συναισθηματικούς παράγοντες, χωρίς οργανική βλάβη στο ακουστικό σύστημα

Η απώλεια ακοής κατά την προεφηβική ηλικία προκαλεί σοβαρές συνέπειες στην επικοινωνιακή ικανότητα, την εκπαιδευτική πρόοδο και την κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού. Παιδιά με προβλήματα ακοής συχνά αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην παρακολούθηση των μαθημάτων, στην κατανόηση της διδασκαλίας και στη συμμετοχή στις σχολικές δραστηριότητες.

Αυτές οι δυσκολίες μπορεί να οδηγήσουν σε χαμηλότερες ακαδημαϊκές επιδόσεις και να επηρεάσουν αρνητικά την εκπαιδευτική τους πορεία. Η ακοή παίζει κρίσιμο ρόλο στην ανάπτυξη των κοινωνικών δεξιοτήτων, της φιλίας και της κοινωνικής ενσωμάτωσης. Η απώλεια ακοής μπορεί να οδηγήσει σε κοινωνική απομόνωση, καθώς τα παιδιά μπορεί να δυσκολεύονται να επικοινωνήσουν με τους συνομηλίκους τους και να συμμετέχουν σε κοινωνικές δραστηριότητες. Επιπλέον, η δυσκολία στην επικοινωνία μπορεί να επηρεάσει την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθηση των παιδιών, ιδιαίτερα σε αυτή την ευαίσθητη περίοδο της ζωής τους.

Τα σημάδια που υποδηλώνουν απώλεια ακοής είναι:

Δυσκολία στην επικοινωνία
Χαμηλή επίδοση στο σχολείο
Αποφυγή συμμετοχής σε κοινωνικές δραστηριότητες ή παιχνίδια
Αναφορά του ίδιου του παιδιού ότι δεν ακούει καλά
Μείωση της αντίδρασης σε ήχους ή αλλαγές στην ομιλία του παιδιού

Η διαγνωστική διαδικασία εμπεριέχει:

Αναλυτικό ιατρικό και οικογενειακό ιστορικό του παιδιού
Κλινική εξέταση των αυτιών για τυχόν ανατομικές ανωμαλίες ή λοιμώξεις
Ακοομετρικές δοκιμασίες (τυμπανόγραμμα και ακοόγραμμα) για την αξιολόγηση της ακοής και την ανίχνευση πιθανών προβλημάτων
Απεικονιστικές μέθοδοι όπως μαγνητική τομογραφία (MRI) ή η αξονική τομογραφία (CT) για την ανίχνευση ανατομικών ανωμαλιών
Γενετικός έλεγχος όταν υπάρχει υποψία γενετικής αιτιολογίας

Αν διαπιστωθεί απώλεια ακοής, οι θεραπευτικές επιλογές περιλαμβάνουν:

Ακουστικά βαρηκοΐας για παιδιά με ήπια/μέτρια απώλεια ακοής
Κοχλιακά εμφυτεύματα για παιδιά με σοβαρή απώλεια ακοής/κώφωση
Τοποθέτηση σωληνίσκων αερισμού για πρόληψη συσσώρευσης υγρού στο μέσο αυτί ή απομάκρυνση του συσσωρευμένου υγρού & αποφυγή επανασυσσώρευσης
Τυμπανοπλαστική για αποκατάσταση της διάτρησης του τυμπανικού υμένα
Χειρουργική εξαίρεση χολοστεατώματος για την αποκατάσταση της λειτουργίας του αυτιού και την αποτροπή περαιτέρω βλαβών
Λογοθεραπεία για υποστήριξη της ανάπτυξης της ομιλίας & της γλώσσας
Εκπαιδευτική παρέμβαση από εξειδικευμένους δασκάλους ή χρήση τεχνολογικών βοηθημάτων

Όσον αφορά την πρόληψη της εμφάνισης διαταραχών ακοής, εμπερικλείει:

Τακτική ενημέρωση του προγράμματος εμβολιασμών
Αποφυγή ωτοτοξικών φαρμάκων-χρήση μη ωτοτοξικών εναλλακτικών & προσεκτική παρακολούθηση της δοσολογίας των απαραίτητων ωτοτοξικών φαρμάκων
Τακτικούς ακοολογικούς ελέγχους
Προστασία από θόρυβο:
Αποφυγή έκθεσης σε δυνατούς ήχους
Χρήση προστατευτικών μέσων (ωτοασπίδων/ακουστικών προστασίας) σε περιβάλλοντα με υψηλά επίπεδα θορύβου, όπως συναυλίες, αθλητικά γεγονότα, κλπ.
Εκπαίδευση των παιδιών σχετικά με την επικινδυνότητα του θορύβου
Προτροπή υιοθέτησης πρακτικών μέτρων για την προστασία της ακοής στην καθημερινή ζωή, όπως η μείωση της έντασης των ακουστικών συσκευών & η χρήση τους με μέτρο

Ο επιτυχής έλεγχος ακοής ενός νεογέννητου δεν προστατεύει το άτομο από την απώλεια ακοής εφόρου ζωής. Υπάρχουν παράγοντες κατά την εμβρυϊκή/βρεφική ζωή που επηρεάζουν την ακοή και οδηγούν μετέπειτα στην εμφάνιση απώλειας ακοής. Η προοδευτική απώλεια ακοής έχει σημαντικές επιπτώσεις αν δεν αναγνωριστεί και αντιμετωπιστεί έγκαιρα και αποτελεσματικά. Η διεπιστημονική προσέγγιση από παιδο-ΩΡΛ, παιδίατρο, λογοθεραπευτή, εκπαιδευτικούς & άλλους επαγγελματίες υγείας είναι απαραίτητη για την υποστήριξη των παιδιών και των οικογενειών τους.