Έχοντας πλέον συμπληρώσει 3 χρόνια με τον Covid να αποτελεί μέρος της καθημερινότητάς μας, μπορούμε πλέον να έχουμε μια καλή πρώτη εικόνα ως προς το πώς έχει επηρεάσει τα παιδιά που νόσησαν. Επιπλέον, γνωρίζουμε αν υπήρξαν επιπλοκές στα παιδιά που εμβολιάστηκαν και αν περιστατικά με καρδιοπάθειες σε παιδιά που είχαμε τους τελευταίους μήνες μπορεί να σχετίζονται με αυτόν -κι αν όχι, με τι μπορεί να σχετίζονται.
Απευθύνθηκαμε στον γνωστό παιδοκαρδιολόγο Δημήτρη Γεωργακόπουλο, Διευθυντή του Καρδιολογικού Τμήματος στην Ευρωκλινική Παίδων, ο οποίος μας μίλησε για τις μυοκαρδίτιδες που μπορεί να προκαλέσει ο κορονοϊός, το δυνητικά πολύ σοβαρό πολυφλεγμονώδες σύνδρομο που μπορεί να εμφανιστεί ακόμα και 1 μήνα μετά τη νόσηση, τον εμβολιασμό των παιδιών και τις κληρονομούμενες ανωμαλίες της καρδιάς που συχνά μένουν αδιάγνωστες.
Τι βλάβες μπορεί να προκαλεί στην παιδικά καρδιά ο Covid; Πόσο συχνά έχουμε τέτοια περιστατικά στην Ελλάδα; Υπάρχει κάποιο μέτρο πρόληψης; Τι πρέπει, δηλαδή, να κάνουν οι γονείς για να βεβαιωθούν, ότι ο Covid δεν “άφησε” στο παιδί κάποια μακροχρόνια βλάβη; Μπορεί να είναι αυτή αναστρέψιμη; Και ποιες ομάδες παιδιών φαίνεται να κινδυνεύουν περισσότερο;
Ο κορονοϊός μπορεί να προκαλέσει σοβαρές βλάβες στην καρδιά με τη μορφή μυοκαρδίτιδας, φλεγμονής δηλαδή και καταστροφής των μυοκαρδιακών κυττάρων. Η βλάβη αυτή μπορεί να συμβεί τόσο στην οξεία φάση όσο και 3 με 4 εβδομάδες αργότερα στα πλαίσια του πολυφλεγμονώδους συνδρόμου.
Ευτυχώς, δεν είχαμε πολλά παρόμοια περιστατικά, αυτά όμως που είχαμε ήταν σοβαρά και αρκετά χρειάστηκαν νοσηλεία σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας. Το ευχάριστο είναι ότι στη μεγάλη τους πλειοψηφία οι βλάβες είναι αναστρέψιμες αν και σαφώς υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες η μυοκαρδιακή λειτουργία δεν αποκαταστάθηκε πλήρως.
Φαίνεται, ότι τα παιδιά που κινδυνεύουν περισσότερο είναι αυτά τα οποία πάσχουν ήδη από κάποια καρδιοπάθεια ή έχουν ήδη υποβληθεί σε χειρουργική διόρθωση συγγενούς καρδιοπάθειας.
Η σημασία του ελέγχου πριν την άσκηση
Όλα τα παιδιά που νόσησαν από κορονοϊό, πριν την επιστροφή σε αθλητικές δραστηριότητες, πρέπει να ελέγχονται. Η επιστροφή στην άθληση πρέπει να γίνεται σταδιακά και επιτρέπεται, στις περισσότερες περιπτώσεις, δύο περίπου εβδομάδες μετά το πέρας των συμπτωμάτων ή την αρνητικοποίηση του τεστ. Σε περιπτώσεις ήπιας νόσου, δηλαδή όταν ο πυρετός άνω των 380C κράτησε για λιγότερο από 4 ημέρες και τα γενικά συμπτώματα κακουχίας για λιγότερο από μία εβδομάδα, τότε αρκεί ο έλεγχος από παιδίατρο. Αν φυσικά ο παιδίατρος βρει κάτι ύποπτο, τότε εννοείται ότι θα το παραπέμψει στον παιδοκαρδιολόγο. Αν ο πυρετός άνω των 380C διήρκεσε για περισσότερες από 4 ημέρες ή αν τα γενικά συμπτώματα κακουχίας και αδυναμίας διήρκεσαν για διάστημα μεγαλύτερο της μίας εβδομάδας, τότε θα πρέπει να γίνει οπωσδήποτε έλεγχος από παιδοκαρδιολόγο. Εξυπακούεται ότι σε όσες περιπτώσεις χρειάστηκε νοσηλεία γίνεται υποχρεωτικά καρδιολογική εξέταση. Στις περιπτώσεις αυτές, η αποχή από τις αθλητικές δραστηριότητες διαρκεί για 3-6 μήνες.
Θα πρέπει να τονιστεί στους γονείς ότι σε περίπτωση οιασδήποτε ενόχλησης πρέπει να διακόπτεται η άσκηση και να έχουν στο μυαλό τους την πιθανότητα εμφάνισης του πολυφλεγμονώδους συνδρόμου, το οποίο μπορεί να εμφανιστεί λίγες εβδομάδες μετά τη νόσο και του οποίου τα πρώτα συμπτώματα είναι συνήθως πυρετός και διαταραχές του πεπτικού συστήματος.
Μετά την έναρξη των εμβολιασμών στα παιδιά, υπήρξε μια έντονη ανησυχία, ότι τα εμβόλια κατά του κορωνοϊού μπορεί να προκαλέσουν μυοκαρδίτιδα. Παρατηρήσατε πολλά τέτοια περιστατικά στα Ελληνόπουλα; Δύο χρόνια μετά, είχαν δίκιο οι γονείς που δεν εμβολίασαν τα παιδιά τους, φοβούμενοι τις παρενέργειες;
Τα περιστατικά αυτά, παγκοσμίως, είναι εξαιρετικά σπάνια. Η συχνότητα τους είναι 40 περιπτώσεις ανά 1 εκατομμύριο εμβολιασμών και αφορούν κυρίως αγόρια ηλικίας άνω των 12 ετών. Όσα περιστατικά έχουν αναφερθεί αφορούν τα εμβόλια mRNA και τα συμπτώματα, αν υπάρξουν, εκδηλώνονται 1-5 ημέρες μετά τη 2η δόση του εμβολίου. Στην Ελλάδα, εξ όσων γνωρίζω, δεν έχουν αναφερθεί παρόμοια περιστατικά.
Είναι μεγάλο λάθος ο μη εμβολιασμός των παιδιών κατά του κορονοϊού. Τα εμβόλια προστατεύουν όχι μόνο από τη σοβαρή νόσο αλλά μειώνουν και τη πιθανότητα εμφάνισης του πολυφλεγμονώδους συνδρόμου το οποίο μπορεί να είναι πολύ πιο επικίνδυνο από τη νόσο αυτή καθ’ εαυτή.
Ακούμε συχνά, ίσως συχνότερα από ό,τι στο παρελθόν, περιστατικά νεαρών αθλητών που καταρρέουν και συχνά ξεψυχούν στο γήπεδο, συνήθως από ανακοπή. Έχετε παρατηρήσει να έχουν αυξηθεί αυτά τα περιστατικά; Πού πιστεύετε ότι οφείλονται; Είναι δυνατόν ένας νεαρός αθλητής και οι γονείς του να μην γνωρίζουν, ότι έχει κάποια καρδιακή δυσλειτουργία;
Δεν νομίζω ότι η συχνότητα των περιστατικών αυτών, τα οποία ευτυχώς παραμένουν σπάνια, έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια. Η συχνότητα τους, παγκοσμίως, είναι περίπου 2 περιστατικά ανά 100.000 αθλούμενους ανά έτος. Απλά, λόγω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, είναι πολύ πιο εύκολη και γρήγορη η διάδοση τους.
Η πλειονότητα των περιστατικών αυτών, στις ηλικίες κάτω των 35 ετών, οφείλεται σε συγγενείς ή κληρονομούμενες ανωμαλίες της καρδιάς. Το πρόβλημα είναι ότι πολλές από αυτές τις κληρονομικές παθήσεις, ενώ υπάρχει η γενετική βλάβη που τις προκαλεί, αργούν να εκδηλωθούν, να γίνουν δηλαδή εμφανείς. Οπότε ναι, είναι δυνατό να έχει ένα παιδί μία τέτοια διαταραχή και να μην το γνωρίζουν οι γονείς του.
Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο το οποίο συνήθως ξεχνάμε, είναι ότι οι παθήσεις έχουν «ιστορία», ειδικά στην παιδική ηλικία. Είναι δηλαδή δυνατόν, ένα παιδί να εξεταστεί παραδείγματος χάριν στην ηλικία των 7 ετών, να μην βρεθεί τότε τίποτα παθολογικό, και 7 χρόνια αργότερα, στο πλαίσιο προαθλητικού ελέγχου, να διαπιστωθεί η ύπαρξη υπερτροφικής μυοκαρδιοπάθειας, μίας σοβαρής πάθησης που αποτελεί και το συχνότερο αίτιο αιφνιδίου θανάτου κατά την άσκηση στις ηλικίες αυτές. Αυτό μπορεί να συμβεί, και δεν είναι σπάνιο, γιατί ενώ υπάρχει η γονιδιακή ανωμαλία, η νόσος καθίσταται έκδηλη συνήθως μετά την ηλικία των 12 ετών. Οπότε, όπως γίνεται αντιληπτό, δεν αρκεί ένας μόνο έλεγχος σε μία δεδομένη στιγμή, ειδικά αν λάβουμε υπ’ όψη και τις επίκτητες καρδιοπάθειες, όπως η μυοκαρδίτιδα που αναφέραμε προηγουμένως, και οι οποίες μπορούν να συμβούν ανά πάσα στιγμή.
Πώς ελέγχουμε την καρδιά του παιδιού μας; Αρκεί ο απλός παιδιατρικός έλεγχος; Τι θα πρέπει να γνωρίζουν οι γονείς παιδιών που αθλούνται;
Η εξέταση από τον παιδίατρο αποτελεί τον θεμελιώδη λίθο της παιδιατρικής εξέτασης, με την έννοια ότι ο παιδίατρος γνωρίζει το παιδί και το ιστορικό του, συνήθως από τη γέννηση, οπότε και μπορεί να κατευθύνει τη διαγνωστική μας σκέψη.
Τη σημερινή όμως εποχή δεν αρκεί ο έλεγχος από τον παιδίατρο, ειδικά των παιδιών που ασχολούνται με κάποιο άθλημα συστηματικά. Στις περιπτώσεις αυτές θα πρέπει ο έλεγχος να συμπληρώνεται και με εξέταση από παιδοκαρδιολόγο.
Πιστεύετε ότι το κράτος θα έπρεπε να επιμείνει περισσότερο, ώστε να γίνει υποχρεωτικός ο καρδιολογικός έλεγχος στα παιδιά και να αποφύγουμε έτσι άλλα περιστατικά αιφνίδιων θανάτων από ανακοπές;
Υπάρχει το ΑΔΥΜ το οποίο συμπληρώνεται από τον παιδίατρο που γνωρίζει το παιδί και ο οποίος παιδίατρος παραπέμπει ανάλογα με την περίπτωση σε καρδιολόγο ή άλλο ειδικό.
Επίσης, υπάρχει και το δελτίο άθλησης, το οποίο εκδίδεται από την αντίστοιχη ομοσπονδία, με τη φωτογραφία του αθλητή, και το οποίο συμπληρώνεται υποχρεωτικά από καρδιολόγο.
Αν έχετε να δώσετε μία συμβουλή σε ένα παιδί, για να έχει πάντα “γερή” καρδιά, ποια θα ήταν αυτή;
Η συμβουλή είναι απλή και είναι αυτή που ισχύει για όλους μας. Υγιεινή διατροφή και άσκηση!
