Γιατί η Ελλάδα είναι τόσο πίσω στην εξάλειψη του κοινωνικού στίγματος και των διακρίσεων
Εν έτει 2024, φαίνεται κάπως αδιανόητο να μιλάμε ακόμα για στίγμα και προκαταλήψεις. Όμως, δεν είναι, δυστυχώς. Κι αυτό έρχεται να μας το επιβεβαιώσει ξανά η σοκαριστική είδηση από την Πάτρα, όπου ένας 15χρονος ξυλοκοπήθηκε βάναυσα από τον πατέρα και τον θείο του, αφότου αποκάλυψε, πως είναι ομοφυλόφιλος.
Με αφορμή το περιστατικό στην Πάτρα, η Κλινική Ψυχολόγος, συν-διδάσκουσα των μαθημάτων για τις ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτότητες και τις υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής στήριξης στο Τμήμα Κοινωνικής Εργασίας του Παν. Δυτικής Αττικής και επιστημονικά υπεύθυνη της Γραμμής 11528 ΔΙΠΛΑ ΣΟΥ, Νάνσυ Παπαθανασίου, μίλησε στο Infokids.gr για τις προκαταλήψεις που συνεχίζουν να ταλανίζουν την κοινωνία σχετικά με την αποδοχή των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων, τόσο παιδιών, όσο και γονέων και αποκαλύπτει, γιατί ακόμα είμαστε τόσο πίσω στην εξάλειψη των προκαταλήψεων και του στίγματος.
«Ουσιαστικά το στίγμα παραμένει, γιατί επί της ουσίας δεν έχουμε κάνει κάτι για να το καταπολεμήσουμε. Το στίγμα βασίζεται πάνω στην προκατάληψη, οι η δημιουργία μίας μειονότητας βασίζεται πάνω σε διακρίσεις και προκαταλήψεις. Ένα κομμάτι της καταπολέμησης αυτών των στερεοτύπων είναι το νομικό, η ισονομία, αλλά αυτό από μόνο του είναι ένα κομμάτι. Δεν αρκεί η ισονομία, υπάρχουν μειονότητες που μπορεί να απολαμβάνουν πολλά ίσα δικαιώματα σττην Ελλάδα νομικά, αλλά κοιονωνικά να αντιμετωπίζουν διακρίσεις. Τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα δεν είναι τα μοναδικά που αντιμετωπίζουν κάτι τέτοιο. Άρα εδώ έχουμε κάτι το οποίο δεν συμβαδίζει. Έγινε και όλη η συζήτηση για το νόμο πέρι ισότητας στον γάμο, ο τροπος με τον οποίο διεξήχθη έβγαλε στην επιφάνεια όλη την ομοφοβία της ελληνικής κοινωνίας. Αυτό σε ένα κοινωνικό επίπεδο, στο πώς αλλάζουμε αντιλήψεις, στο πώς καταπολεμούμε τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις, δεν έχει γίνει τίποτα απολύτως. Είναι σαν να λέμε, ότι ψηφίστηκε ένας νόμος κι αυτός από μόνος του φτάνει. Δεν φτάνει. Κι αυτό δεν είναι αρνητισμός. Είναι ένα σημαντικό βήμα, αλλά χρειάζεται να ακολουθήσουμε κι άλλα βήματα. Ζούμε σε μία χώρα που νόμοι ψηφίζονται και πέφτουν στην αδράνεια συνεχώς. Αυτή είναι η βασική απάντηση, γιατί το πώς καταπολεμούμε τις διακρίσεις και τα στερεότυπα δεν είναι επειδή απλώς έγινε μία ψηφοφορία στη Βουλή. Είναι κάτι το οποίο το κερδίζουμε κάθε μέρα. Το κερδίζουμε κάθε μέρα μέσα από τις δουλειές μας, μέσα από ό,τι κάνουμε στο σχολείο, από μαθήματα, από στάσεις, από προγράμματα, από εγκυκλίους, από επιμόρφωση εκπαιδευτικών, από ό,τι μπορείτε να φανταστεί κανείς. Το κερδίζουμε κάθε μέρα στα επιμέρους κομμάτια, στο πώς μιλάμε για τις διακρίσεις, στο πώς καταπολεμούμε τις διακρίσεις, νομικά και μη νομικά, και κοινωνικά, στα μηνύματα που φεύγουν από τους πολιτικούς, στα μηνύματα που φεύγουν από όσους ανθρώπους έχουν κοινωνικό κεφάλαιο και κοινωνική ισχύ, στα πρότυπα που δίνουμε, στο αν υπάρχουν ανοιχτά ΛΟΑΤΚΙ άτομα και σε ποιες θέσεις βρίσκονται αυτά τα άτομα».
Βοηθούν περιπτώσεις όπως “Maestro” ή το Nemo, που κέρδισε τη Eurovision;
Ερωτηθείσα η κ. Παπαθανασίου, αν βοηθούν σε πιο εύκολο coming out τηλεοπτικές σειρές, που έχουν θίξει αντίστοιχα ζητήματα, όπως το “Maestro” ή στην περίπτωση του Nemo, που κέρδισε τη Eurovision 2024, απάντησε:
«Σε ένα βαθμό βέβαια και βοηθάνε και ως ένα κομμάτι ορατότητας και ένα κομμάτι mainstreaming . Αλλά εδώ το στοίχημα είναι να μην το αντιμετωπίζουμε ως κάτι που το βλέπουμε σε μία σειρά και δεν μας αφορά ακριβώς. Για αυτό κι εγώ μιλάω και για την καθημερινότητα και εκτός οθόνης. Είναι στα σχολεία, στους επαγγελματικούς συλλόγους, στους κώδικες δεοντολογίας, στο τι αναδεικνύεται και στο πώς μιλάμε για όλα αυτά τα πράγματα στον δημόσιο διάλογο. Εγώ θα σας πω και θα το φέρω και ως επαγγελματικό “παράπονο”: οι επαγγελματικοί σύλλογοι ψυχολόγων, ο Σύλλογος Ελλήνων Ψυχολόγων για παραάδειγμα, δεν άρθρωσε τίποτα για αυτό το θέμα. Και όχι μόνο δεν άρθρωσε, αλλά και όταν συνάδελφοι διαμαρτυρήθηκαν, είπαν ότι δεν μας αφορά, διότι δεν κάνουμε πολιτικές συζητήσεις. Μα δεν είναι πολιτική συζήτηση. Αφορά διακρίσεις, αφορά την επίδραση των διακρίσεων στην ψυχική υγεία. Δεν χρειάζεται να το στηρίξουμε επιστημονικά, γιατί τα δεδομένα είναι άπειρα. Είναι θέμα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Δεν είναι πολιτική θέση, δεν είναι, αν πήρε ο Ολυμπιακός το πρωτάθλημα. Κάνουμε και μία δουλειά που έχει επιπτώσεις και στην κοινωνία και που πρέπει να συνδυαλέγεται με την κοινωνία. Αυτό το βλέπουμε και σε διάφορα άλλα πράγματα. Δηλαδή οι ψυχολόγοι δεν θα έπρεπε να ζούμε σε ένα κενό. Οι επιπτώσεις που έχει η φτώχεια, για παράδειγμα, δεν είναι κάτι που δεν πρέπει να μας αφορά ως ψυχολόγους, επειδή είναι μία πολιτική συζήτηση. Η ψυχική μας υγεία συνδιαλέγεται και με το κοινωνικό. Δεν συμβαίνει από μόνη της. Ταυτόχρονα, να πούμε εδώ, ότι η συζήτηση για τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα δεν αφορά μόνο τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα, αφορά τις οικογένειές τους, το ευρύτερο περιβάλλον τους, αφορά ένα πολύ μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας και αφορά και τα μη ΛΟΑΤΚΙ άτομα για τον τρόπο, με τον οποίο ανεχόμαστε συνολικά ό,τι δεν μας νοιάζει. Και η αλήθεια είναι, ότι οι περισσότεροι άνθρωποι προσπαθούμε με κάθε τρόπο να μπούμε σε κουτάκια που να μοιάζουμε για να αποφύγουμε ακριβώς αυτού του είδους την κοινωνική διαπόμπευση. Δεν έχει να κάνει μόνο με τον σεξουαλικό προσανατολισμό»
Τι γίνεται, όταν ένας γονιός κάνει coming out; Πώς τον αντιμετωπίζει το παιδί;
«Εξαρτάται από την ηλικία. Κι εδώ θέλω να αναγνωρίσω και κάτι άλλο: ότι τα παιδιά πολύ συχνά δυσκολεύονται με οτιδήποτε κάνει τους γονείς τους λιγότερο θεούς και περισσότερο ανθρώπινους κατά κάποιο τρόπο. Έχουμε ακούσει εφηβάκια να λένε, ότι “με ρεζιλεύεις επειδή παίζεις μπάλα ή επειδή φοράς αυτό το πουκάμισο”. Παιδιά που μεγαλώνουν με ΛΟΑΤΚΙ γονείς δεν έχουν κάποιο θέμα ούτε κάποιο πρόβλημα, ούτε δυσκολεύονται με κάτι. Τα παιδιά καταλαβαίνουν πάρα πολύ καλά. Πρώτον είναι κάτι φυσιολογικό, είναι μία πραγματικότητα η οποία υπάρχει. Το δεύτερο κομμάτι είναι, ότι τα παιδιά καταλαβαίνουν. Τα παιδιά από τους γονείς χρειάζονται αγάπη, χρειάζονται σταθερότητα, χρειάζονται όρια, χρειάζεται να καλύψουν τις βασικές τους ανάγκες. Αυτό είναι που κάνει έναν άνθρωπο καλό γονιό. Προσέξτε, έχω βάλει και τα όρια μέσα. Αυτά που ξέρουμε, αυτά είναι που κάνουν έναν άνθρωπο καλό γονιό. Δεν τον κάνουν το ποιον ερωτεύεται ή ποιον δεν ερωτεύεται. Κοιτάξτε, όμως, πώς λειτουργούν οι κοινωνικές διακρίσεις, οπότε αυτό αφορά τα παιδιά που γεννιούνται και μεγαλώνουν μέσα σε ΛΟΑΤΚΙ οικογένειες. Στο κομμάτι τώρα των διακρίσεων, δείτε τώρα το στερεότυπο και η προκατάληψη είναι κάτι, που μπαίνουμε σε κουτάκια και υποφέρουμε, είναι κάτι που γίνεται συνολικά», ανέφερε χαρακτηριστικά η κ.Παπαθανασίου.
Και πρόσθεσε: «Οι γονείς δεν είναι ούτε υπεράνθρωποι, το ξαναλέω αυτό, παραμένουν γονείς, παραμένουν με ανάγκες, παραμένουν με ζωές. Και αν εδώ μπούμε σε ένα κουτάκι, που κάτι καταπιέζουμε τόσο πολύ, ώστε να νιώθουμε τη ζωή μας να χάνεται, γιατί κάτι δεν μας επιτρέπεται από πουθενά, είναι πιθανό ένα coming out να γίνει άγαρμπα. Αυτό δεν σημαίνει, ότι η σχέση δεν επιδιορθώνεται. Βέβαια μπορεί να επιδιορθωθεί. Αλλά είναι και τι μας επιτρέπεται να κάνουμε. Ειδικά σε παλιότερες γενιές κι ακόμη και τώρα σε κάποιες περιπτώσεις, πολλοί άνθρωποι δεν έκαναν coming out, γιατί φοβούνταν, ότι θα χάσουν τα παιδιά τους, ότι θα τους τα πάρουν. Και για αυτό, τι λέμε τώρα, λέμε, ότι το να μπορούμε να ζούμε, όπως θέλουμε να ζήσουμε, δεν είναι καταπίεση δικαιωμάτων των άλλων ανθρώπων, γιατί αυτό είναι κάτι το οποίο ακούω συχνά τώρα τελευταία. Ζούμε με την ελευθερία που μας αρμόζει. Η δική μου ελευθερία δεν καταπιέζει την ελευθερία κάποιου άλλου. Μιλάμε για αυτά τα όρια, για να μην πάμε σε αυτή την τεράστια συζήτηση για τον άκρατο δικαιωματισμό, που καταπιέζει δικαιώματα άλλων. Αυτό είναι και κάτι, το οποίο δεν υφίσταται. Δεν καταπιέζεται. Το αν εγώ επιλέξω να παντρευτώ μία γυναίκα, δεν καταπιέζει το δικαίωμα κάποιου άλλου να παντρευτεί, όποιον θέλει.
«Κι η ορατότητα, όμως, γιατί έχουμε συνηθίσει ομάδες να είναι καταπιεσμένες και να μη φαίνονται από πουθενά κι ως πουθενά, η ορατότητα είναι αυτή, που μας δημιουργή την αίσθηση, ότι κάτι χάνουμε. Δεν χάνουμε κάτι. Αντιθέτως, δημιουργούμε έναν κόσμο, στον οποίο να μπορούμε να είμαστε καλύτερα. Θέλω να σας πω, ότι αυτού του είδους τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις – σκεφτείτε και χωρίς να μιλάμε για ΛΟΑΤΚΙ γονείς- πόσοι άνθρωποι έχουν μείνει σε κακούς γάμους, πόσοι άνθρωποι καταπιέζονται μόνο και μόνο για αυτό το θέσφατο, που ακούγαμε μεγαλώνοντας: “για τα παιδιά”, “δεν χωρίζουμε για τα παιδιά”. Και πόσα παιδιά μεγαλώνουν και λένε: μακάρι οι γονείς μας να είχαν χωρίσει και να ήτανε καλύτερα, γιατί θα ήμουν καλύτερα κι εγώ, γιατί θα μεγάλωνα σε ένα περιβάλλον, που δεν θα υπήρχε εχθρότητα, που δεν θα υπήρχε παγωμάρα, που δεν θα γίνονταν τσακωμοί. Γιατί, η αλήθεια είναι, ότι στα παιδιά μας δεν δίνουμε κάτι που δεν είμαστε. Χρειάζεται να είμαστε εμείς καλά με τον εαυτό μας, για να μπορούμε να είμαστε καλοί γονείς», κατέληξε η κ. Παπαθανασίου.
Η Γραμμή ΔΙΠΛΑ ΣΟΥ
Νιώθεις, πως δεν σε καταλαβαίνουν και έχεις ανάγκη να μιλήσεις σε κάποι@, αν σε ελκύει το ίδιο φύλο, αν σκέφτεσαι να κάνεις coming out και αισθάνεσαι εγκλωβισμέν@; Από την άλλη, αν είσαι γονιός, το παιδί σου σε έχει εμπιστευτεί και χρειάζεται να μιλήσεις σε κάποι@ ειδικ@ ή ψάχνεις τρόπο να έρθεις πιο κοντά στο παιδί σου, τότε υπάρχει μία γραμμή που μπορεί να βοηθήσει.
Ο λόγος για την Γραμμή Ψυχολογικής Στήριξης “11528 – ΔΙΠΛΑ ΣΟΥ” για λεσβίες, γκέι, αμφί, τρανς, κουήρ και ίντερσεξ τις οικογένειές τους, αλλά και για εκπαιδευτικούς. Λειτουργεί για όλη την Ελλάδα και μπορεί να ακούσει τον οποιονδήποτε, τη στιγμή που το χρειάζεται περισσότερο.
Στο Infokids.gr μίλησε ο επιστημονικός συνεργάτης της Γραμμής, Γιώργος Κασφίκης, Ειδικός Ψυχικής Υγείας, Γνωσιακός Συμπεριφορικός θεραπευτής-coach, ο οποίος έδωσε σημαντικά στοιχεία για τη λειτουργία της γραμμής στήριξης.
Ειδικότερα, μάς ανέφερε, ότι η γραμμή δέχεται 7-8 κλήσεις καθημερινά, από άτομα πολύ δυσκολεμένα σχετικά με την κατάσταση που βιώνουν. «Δεχόμαστε άτομα που είτε μας μιλούν για πρόθεση αυτοκτονίας, είτε για βαριές κακοποιήσεις», σημείωσε ο κ. Καφίκης.
Όλες οι κλήσεις γίνονται από νεαρούς ενήλικες, από κάποια άτομα ης μέσης ηλικίας, ακόμη και από ηλικιωμένους. Όπως μάς είπε ο κ.Κασφίκης, συνήθς καλούν γονείς μετά από coming out των παιδιών τους, ζητώντας συμβουλές και στήριξη.
Η Γραμμή 11528 – ΔΙΠΛΑ ΣΟΥ τελεί υπό την Αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων. Αφορά τόσο τους ενδιαφερόμενους, όσο και τους επιστήμονες, τους εκπαιδευτικούς και την κοινωνία των πολιτών.
Η οργανωτική και επιστημονική ομάδα του 11528-ΔΙΠΛΑ ΣΟΥ ενθαρρύνει και επιδιώκει τη συνεργασία, την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση της κοινωνίας σε θέματα που αφορούν την ταυτότητα φύλου, την ομόφυλη συντροφικότητα και τον σεξουαλικό προσανατολισμό. Συμβάλει στην πρόληψη, στην παρέμβαση και στην καταπολέμηση των διακρίσεων, της ρητορικής μίσους, της ομοφοβίας/τρανσφοβίας, του κοινωνικού αποκλεισμού λόγω του σεξουαλικού προσανατολισμού και της ταυτότητας φύλου και της διακριτικής αποσιώπησης αυτών.
Πώς μπορείς να καλέσεις
Μπορείς να πάρεις τηλέφωνο όσες φορές χρειαστείς και να μιλήσεις ανοιχτά για οτιδήποτε σε απασχολεί. Οι κλήσεις είναι εμπιστευτικές και ανώνυμες.
H Γραμμή είναι εύκολα προσβάσιμη σε ΑμεΑ/εμποδιζόμενα άτομα και μη αυτοεξυπηρετούμενα άτομα.
Οι κλήσεις γίνονται από σταθερό ή κινητό τηλέφωνο, ενώ παρέχεται ακόμη η δυνατότητα επικοινωνίας μέσω διαδικτύου. Λογαριασμός skype: 11528 – ΔΙΠΛΑ ΣΟΥ με το γνωστό λογότυπο, μπορείτε να αναζητήσετε με το όνομα diplasou.11528 ή με το email [email protected].
Λίγα λόγια για τη Νάνσυ Παπαθανασίου
H Νάνσυ Παπαθανασίου είναι Κλινική Ψυχολόγος (Διδακτορικό Δίπλωμα και Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης, ΕΚΠΑ), και έχει κάνει επιπλέον μεταπτυχιακές σπουδές στην διαμεσολάβηση συγκρούσεων και την οργανωτική αλλαγή (MA in Conflict Facilitation & Organizational Change, Processwork Institute, Portland, OR, ΗΠΑ, 2004-2007). Είναι επιστημονικά υπεύθυνη στη Γραμμή Ψυχολογικής Στήριξης 11528 για ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, τις οικογένειές τους και εκπαιδευτικούς και εκπαιδεύτρια ατόμων, ομάδων και οργανισμών σε ζητήματα σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας, χαρακτηριστικών και έκφρασης φύλου.
Είναι συν-διδάσκουσα των μαθημάτων για τις ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτότητες και τις υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής στήριξης στο Τμήμα Ψυχολογίας (Πάντειο Πανεπιστήμιο) και στο Τμήμα Κοινωνικής Εργασίας (Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής).
Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα περιλαμβάνουν τις διακρίσεις και την αντίληψή τους, την προσαρμογή και την ψυχική υγεία ομάδων υπό αντιξοότητα, και το θεωρητικό μοντέλο της Αναπτυξιακής Ψυχοπαθολογίας και ειδικότερα της Ψυχικής Ανθεκτικότητας. Εστιάζει επίσης ερευνητικά στην επίδραση των διακρίσεων σε ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα και στην πρόσβασή τους σε υπηρεσίες υγείας και ψυχοκοινωνικής στήριξης.
Από το 2009 εργάζεται ιδιωτικά με άτομα, ζευγάρια και ομάδες ως κλινική ψυχολόγος και δραστηριοποιείται επίσης σε θέματα σχετικά με τις επιπτώσεις και την αντιμετώπιση των διακρίσεων, την επίλυση συγκρούσεων, και την διαπολιτισμική μεσολάβηση.
Εργάζεται επιπλέον εστιασμένα με τα ζητήματα της ομόφυλης συντροφικότητας, την συμβουλευτική ζεύγους και την τρανς γονεϊκότητα.
Έχει συμμετάσχει ως συντονίστρια μικρών και μεγάλων ομάδων στα διεθνή σεμινάρια World Work, που βασίζονται στις αρχές του Process Oriented Psychology. Άρθρα της έχουν δημοσιευτεί σε διάφορα ελληνικά και διεθνή περιοδικά και βιβλία, και συμμετέχει τακτικά σε διεθνή συνέδρια.
Eίναι μέλος της Παγκόσμιας Οργάνωσης Επαγγελματιών για την υγεία των Τρανς Aτόμων (WPATH), και έχει λάβει την ανώτατη πιστοποίηση ειδικών ψυχικής υγείας για παροχή υπηρεσιών σε ζητήματα ποικιλομορφίας φύλου, σεξουαλικότητας και διαπροσωπικών σχέσεων από τον αναγνωρισμένο φορέα παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας σε ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα στη Μ. Βρετανία (Advanced Accreditation for working with Gender, Sexuality & Relationship Diversities -AAGSRDT, Pink Therapy, UK).
Διαβάστε επίσης:
Η στάση των μαθητών Λυκείου στα ομοφοβικά σχόλια καθηγητή, αποδεικνύει ότι η νέα γενιά μεγαλώνει σωστά
